U zakonima iz oblasti zdravstva mali je broj normi koje se odnose na osobe s invaliditetom – OSI.
U članu 11, stav 1, tačka 1 Zakona o zdravstvenoj zaštiti stoji:
„U ostvarivanju zdravstvene zaštite građanin ima pravo na jednakost u cjelokupnom tretmanu prilikom ostvarivanja zdravstvene zaštite i pravo na:
1) slobodan izbor doktora medicine i doktora stomatologije;“ Iz Zakona proizilazi da građanin ima pravo na slobodan izbor ljekara. U praksi građanin može birati ljekara kod koga ima mjesta kao i dom zdravlja. OSI nemaju prednost pri izboru pa često ne mogu ostvariti zdravstvenu zaštitu u domu zdravlja koji je najbliži njihovom mjestu stanovanja. Takođe, zakazivanje pregleda i kućne posjete zavise isključivo od odnosa sa ljekarom. Ovdje napominjemo da diskriminacija po osnovu invaliditeta nije čekanje u redu na pregled kod doktora, ali jeste nepristupačnost uređaja za dobijanje rednog broja po kome se određuje redosled ulaska kod doktora.
Poseban problem predstavlja naknada zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad.
U članu 40 Zakona o zdravstvenom osiguranju stoji:
„Naknada zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad određuje se najmanje u visini od 70% od osnova za naknadu.
Visina naknade iz stava 1 ovog člana, koju obezbjeđuje poslodavac iz svojih sredstava, može se kolektivnim ugovorom, u skladu sa ovim zakonom, utvrditi u većem iznosu od iznosa iz stava 1 ovog člana.
Naknada zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad usljed profesionalne bolesti i povrede na radu, osim za posljedice koje su nastupile usljed profesionalne bolesti i povrede na radu, održavanja trudnoće (liječenja prijetećeg abortusa), kao i dobrovoljnog davanja krvi, tkiva i organa, obezbjeđuje se u visini od 100% od osnova za naknadu.
Naknada zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad u visini od 100% od osnova za naknadu obezbjeđuje se osiguranom licu i zbog liječenja osnovne bolesti i stanja, i to: malignih bolesti, hemofilije, cistične fibroze, epilepsije, multiple skleroze, mišićne distrofije, cerebralne paralize, paraplegije i kvadriplegije, sistemskih auto imunih bolesti, hronične bubrežne insuficijencije (dijaliza), HIV i karantinskih bolesti i psihoze.
Osiguranim licima sa urođenim nedostatkom gornjih ili donjih ekstremiteta, slijepim i gluvonijemim licima, naknada zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad u visini od 100% od osnova za naknadu obezbjeđuje se bez obzira po kojem osnovu je utvrđena privremena spriječenost za rad.“
Analizom stava 4 ovog člana vidi se da je izvršena diskriminacija prema navedenim kategorijama jer pravo na naknadu zarade 100% imaju samo za liječenje osnovne bolesti. Ovdje se ne uzima u obzir činjenica da je bolest koja je nastupila prouzrokovana osnovnom bolešću. Tako OSI zavisi od slobodne procjene stanja od strane izabranog ljekara. Stav 5, člana 40 istog Zakona potpuno drugačije reguliše pravo na naknadu zarade kada su u pitanju osobe oštećenog vida i sluha kao i osobe s gubitkom ekstremiteta.
U nekim zdravstvenim ustanovama nije obezbijeđen pristup osobama sinvaliditetom zbog arhitektonskih barijera i neprilagođenosti softvera. Na primjer u Higijenskom zavodu rade se laboratorijske analize. Pri dolasku pacijent treba da se evidentira i uzme broj. Osoba oštećenog vida ovo ne može uraditi samostalno jer nema govorne podrške koja kod šaltera postoji ali nema svrhu jer osoba oštećenog vida ne može uzeti broj i zavisi od dobre volje zaposlenih. Podzakonski akti ne regulišu ovakve situacije.
Zakon o zabrani diskriminacije LSI ovu oblast definiše u članu 23, i smatra diskriminacijom:
„1) nepreduzimanje i nesprovođenje mjera zdravstvene zaštite za rano otkrivanje, tretman, habilitaciju i rehabilitaciju smetnje u razvoju radi smanjenja stepena invaliditeta;
2) nepreduzimanje i nesprovođenje mjera zdravstvene zaštite za rano otkrivanje bolesti koja može prouzrokovati invaliditet i pravovremeno liječenje radi sprječavanja invaliditeta ili smanjenja stepena invaliditeta;
3) odbijanje pružanja zdravstvene zaštite i rehabilitacije licu ili grupi LSI;
4) onemogućavanje, ograničavanje ili otežavanje pružanja zdravstvene zaštite i rehabilitacije licu ili grupi LSI;
5) utvrđivanje posebnih uslova za LSI u pogledu godina života prilikom pružanja zdravstvene zaštite i rehabilitacije;
6) pružanje zdravstvene zaštite i rehabilitacije licu ili grupi LSI pod uslovima koji se ne traže za druga lica;
7) neblagovremeno pružanje zdravstvene zaštite i rehabilitacije licu sa invaliditetom, iako je to lice zatražilo i ispunilo uslove za blagovremeno pružanje zdravstvene zaštite, kao i davanje prednosti u pružanju zdravstvene zaštite i rehabilitacije drugim licima u odnosu na lice sa invaliditetom;
8) uskraćivanje, ograničavanje i neblagovremeno pružanje informacija o utvrđenom zdravstvenom stanju, preduzetim ili namjeravanim mjerama liječenja i rehabilitacije LSI;
9) vršenje operativnog zahvata ili drugog medicinskog tretmana bez pisane saglasnosti LSI kao pacijenta; i
10) uskraćivanje ili ograničavanje prava na zdravstveno i životno osiguranje licu ili grupi LSI ako se ta prava ne uskraćuju ili ne ograničavaju drugim licima. „
Evropski savez slijepih sprovodi dvogodišnji projekat PARVIS, koji ima za cilj podizanje svijesti o pravima osoba potpuno i djelimično oštećenog vida, istovremeno gradeći kapacitete organizacija osoba oštećenog vida, koje se za njih zalažu, stvaranjem i pružanjem pristupačnog audiovizuelnog komunikacijskog materijala, usklađenog na evropskom nivou.
Uz podršku Evropske komisije, PARVIS je zajednički projekat Evropskog saveza slijepih s organizacijama članicama iz 9 zemalja PARVIS-a: Slovačka, Njemačka, Crna Gora, Francuska, Litvanija, Portugal i Španija, Holandija i Švedska.
Na sledećem linku: https://ss-cg.org/?p=2561 možete pročitati više o zahtjevima u odnosu na UN Konvenciju o pravima OSI.
Pogledajte i video koji se odnosi na pravo na pristupačnu zdravstvenu zaštitu za osobe oštećenog vida, u skladu sa članom 25 UN na sledećem linku:
https://www.youtube.com/watch?v=3tkavl-L8C0.
Pripremila: Katarina Bigović
